Etersheim ligt in Noord-Holland, tussen Hoorn en Edam, op ongeveer een kilometer van de dijk van het Markermeer. Maar vreemd genoeg heeft het dorp daar niet altijd gelegen. Hebben ze het hele dorp dan een keer verhuisd? Ja, eigenlijk wel.
Het zit zo: de eerste huizen van Etersheim werden zo’n 1100 jaar geleden al gebouwd. Die plek ligt nu onder water, in het Markermeer. Op de kaart hieronder zie je waar dat was.
Langs de kust lag een dijk, die Etersheim tegen de zee beschermde. Het was geen sterke dijk, maar dat hoefde ook niet. Want voor de dijk lag nog een stuk land, en dat ving de
golfslag op. Tegen de tijd dat de golven bij de dijk
kwamen, hadden ze nauwelijks kracht meer.
Dat kon de dijk wel hebben.
De laag hoogveen werd in blokken afgegraven en gedroogd. Die blokken turf gebruikten ze als brandstof. In de loop van de 16e eeuw ontstond er een grote turfhandel vanuit de Noord-Nederlandse hoogveengebieden naar de Hollandse steden. Tussen 1550 en 1700 zijn er meer dan een miljoen turfvrachten over de Zuiderzee gegaan.
Meer weten?
Bekijk de filmpjes over hoogveen en turf.
Turfsteken
De naam Etersheim komt misschien van de voornaam ‘Etter’ en het woord ‘heim’, dat woonplaats betekent. Etersheim is dan ‘de plek waar Etter woont’. Het kan ook gaan om het woord ‘eterst’, dat uiterst of verst betekent. De Etersheimers woonden aan uiterste de rand van het land, dat is zeker
Het voorland verdwijnt
Wonen aan de rand
De overstroming van 1825
Nederland
Noord - Holland
Etersheim
Het buitendijkse land was hoogveen, een bodemlaag die in duizenden jaren door dode planten gevormd is. Op het hoogveen verbouwden ze gewassen en lieten ze hun koeien en schapen grazen. De grond moest daarvoor niet te nat zijn. Daarom maakten ze sloten om het water af te voeren. Gedroogd hoogveen was ook een goede brandstof, dus daar groeven ze veel van weg. Door al dat graven zakte het buitendijkse land langzaam in. De hoge golven konden dichterbij komen en de dijk beschadigen.
De inwoners van Etersheim zullen hun dijk nog wel gerepareerd en versterkt hebben. Maar uiteindelijk was er nog maar één keus. In de 15e eeuw, dus tussen 1400 en 1500, hebben ze een nieuwe dijk aangelegd. Binnen die dijk is een nieuw Etersheim gebouwd. Het oude dorp is achtergelaten en uiteindelijk in de golven verdwenen.
Buitendijks hoogveen vangt de golven op
Zoom in op de kaart
Door het verzakte buitendijkse land beschadigde de golven de dijk
Er zijn door de eeuwen veel overstromingen geweest. Er verdronken mensen, er kwam vee om en er was veel schade aan huizen en wegen. Het waren ingrijpende gebeurtenissen, die vele jaren later nog herdacht werden. In 2016 keken we bijvoorbeeld terug naar de watersnoodramp van 1916. (Zie ook Vechten tegen de Waterwolf.)
Na de overstroming van 1825 verscheen er een gedenkboek. Ook de Etersheimerbraak, de polder bij Etersheim, wordt er in genoemd. Het is Nederlands van tweehonderd jaar terug. Begrijp jij wat er staat?
Vraag 1
Wanneer werden de eerste huizen van Etersheim gebouwd?
Vraag 2
Waar zijn turfblokken van gemaakt?
Op de ochtend van 6 februari stond het water in de Zeevang(polder) naar schatting twee Amsterdamse voet (57 cm) boven het land, en stroomde het van uur tot uur met zoveel geweld toe, dat je de toename met het blote oog kon zien. Om vijf uur ’s avonds liep de Zeevang zo vol, dat in het oosten van die gemeente in de richting Etersheim, de dorpsweg met een verval van ½ tot 1 Amsterdamse voet overstroomde en de Oosthuizer Koog, gelegen tussen Oosthuizen, Etersheim en Schardam en de jaag- of trekvaart van de zes steden, tussen de Beets en Oosthuizen, ook helemaal onderliep.
origineel
Vertaling
Waar ligt Etersheim?
Terug naar hoofdpagina
Klik op de bladzijde om hem te vergroten